Chương Khuê - danlambao - Ở đây vùng Tây Bắc Hoa Kỳ, hằng năm cứ mỗi độ bất chợt nhìn mấy cây phong chỉ còn lác đác những chiếc lá vàng cuối cùng, tôi lại liên tưởng đến những chú gà tây trần truồng nằm đè lên nhau nơi quầy thịt trong siêu thị.
Mới
ngày nào tay xách tay ôm, ngố ngáo vợ yếu con thơ chạy nạn, sa được vào
lòng bao dung của những người không phải là đồng bào, của đất nước
chẳng phải là tổ quốc mình, nay dã mười lăm mùa lá vàng rơi, mười lăm
Mùa Lễ Tạ Ơn.
"Mười
lăm năm ấy biết bao nhiêu tình". Xin trộm phép cụ Nguyễn Du sửa lại
chút lời cô em gái nàng Kiều thuở trước, mười lăm năm ấy biết bao ân
tình, gia đình tôi nhận được.
Như
trận mưa rào, làm sao tôi đếm đủ từng hạt mưa rơi xuống khắp thân châu
trong cơn nóng khát lã người. Từ gia đình ông bà bảo trợ:;những người
đến trước; những viên chức sở Xã Hội; Y Tế; nhà thờ; thầy cô giáo dạy
ESL và những lớp học khác sau này; những cô cậu sinh viên Mỹ đồng môn;
những người trên đường phố , trên xe bus, trong cửa chợ, nơi công sở,
bệnh viện , hãng xưởng.v.v..
Một
trong những hạt mưa ân tình đậm mãi vào hồn tôi là hình ảnh cô giáo tóc
vàng tươi cười và vẻ rất thân ái đứng sẵn nơi cửa trường chờ đón cha
con tôi buổi sáng đầu tiên cháu nhập học mẫu giáo trường Tiểu Học
Hawthorne, thành phố Everett. Cậu bé không chịu theo cô vào lớp ,và cứ
níu lấy quần ba. Sau nhiều lần bị cậu học trò "lạ mặt" hất tay ra, cô
giáo ôm siết lấy con tôi và ra dấu bảo tôi về đị. Tôi vội vã, không dám
quay đầu lại; vưà nghe tiếng gào thét của con, vừa tội nghiệp cô giáo
đang chịu trận với hàm răng sâu của nó từ quê nhà mang sang chưa kịp đi
nha sĩ. Chẳng hiểu cô đã "hóa phép tiên nữ" thế nào với đứa học trò màu
tóc da lạ hoắc, ngôn ngữ bất đồng, lại chẳng được thơm tho mấy, so với
bầy trẻ mũi lõ mắt xanh trông "đẹp như thiên thần"kia để sáng hôm sau
cậu qúy tử đã vội vàng buông tôi ra và mau mắn bíu tay cô vào lớp. Nhờ
vòng tay "cô như mẹ hiền" ấy , con tôi đã bước tiếp được êm ả con đường
học vấn cho đến hôm nay đang là cậu sinh viên năm thứ hai của University
of Washington. Một ngày nào khi con tôi đã "thành tài", cha con tôi sẽ
tìm gặp lại cô giáo đầu đời của cháu, dù ngày đó không đúng vào dịp Lễ
Tạ Ơn. .
Dịp
Lễ Tạ Ơn, từ ngày được náu thân trên nước Mỹ, năm nào tôi cũng hướng
lòng mình một cách riêng về người và xứ sở đã từ ái bảo bọc gia đình tôi
trong cơn họan nạn. Không có nơi dung thân này, gia đình tôi chẳng còn
đường nào khác hơn là phải tiếp tục chịu trận cuộc đời lưu đày trên
chính quê hương mình; với hoàn cảnh bản thân, chắc chắn, các con tôi rồi
sẽ "không lớn thành người".
Tôi
cũng đã không thành người được, nếu như cách đây hơn nửa thế kỷ người
và đất Miền Nam đã không mở rộng vòng tay cưu mang một triệu dân từ Miền
Bắc Nước Việt trong đó có gia đình tôị. "Thành người" với một tiêu
chuẩn khiêm tốn nhất, là còn phân biệt được đạo lý tổ tiên, Trời Đất,
với thứ lộng ngôn hóa ma ám quỷ ... "yêu biết mấy khi con học nói tiếng
đầu lòng con gọi xít ta lin; thương cha thương mẹ thương chồng, thương
mình thương một thương ông thương mười; thằng trời đứng xuống một bên để
cho nông hội đứng lên làm trời; ta đánh mỹ ngụy là đánh cho liên
xô...";
"Thành
người" là không thành loại người lôi me cha, kẻ vô tội, người thi ân
cho mình xưa nay ra qùy trước sân đình làng, phùng mang trợn mắt chỉa
chỏ đấm đá đay nghiến hỏi mày có biết tao là ai, là thứ văn hóa "mới"
hơn cả "văn hóa" phường đâm cha chém chú...
*
Quê
tôi nép mình bên dòng sông La, thưà hưởng chút hơi hướng gần xa của
những bậc tiên sinh Cao Thắng, Phan Đình Phùng, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn
Công Trứ, Nguyễn Du ... Làng Yên Phú, không biết đã từng có một thời
vàng son nào như ý nghĩa cái tên làng, nhưng thế hệ anh em tôi từ lúc
chào đời đến ngày sang được bên kia bờ vĩ tuyến 17, có được mấy ngày
bình yên và những chén cơm trắng. Bom đạn Mỹ và gươm súng Nhật. Trận đói
Ất Dậu. Thực dân Pháp trở lại Đông Dương.Tiêu Thổ Kháng Chiến. Cải Cách
Ruộng Đất. Đấu tố, và lũ lụt hàng năm. Làng tôi có bãi cát ven sông,
nơi vẫy vùng tuyệt vời cho bọn trẻ, nhưng mấy khi được thả cao cánh
diều. Ban ngày họa hoằn mới vắng bóng khu trục cơ và máy bay Bà Già quân
Pháp. Mọi sinh hoạt phải trong đêm.
Mẹ
tôi, những đêm không trăng, với gồng gánh trên vai, phải mò mẫm từng
bước chân xuống bến đò cách nhà khoảng chừng cây số, đi nhóm chợ bên kia
sông, và trở về trước lúc trời sáng. Có những lần chợ về, bà hớt hãi
chạy vào nhà, khi thì nói vưà bị một bầy lợn con bỗng dưng hiện ra rượt
theo bà rồi biến mất; khi thì bảo thấy một đám người mặc đồ trắng xoá
chân đi không vướng đất lởn vởn trước mặt. Những chuyện đại loại "ma
nhát" đều xảy ra khi đi ngang qua khu vườn hoang ông Bát Ẩm. Khu vườn
này chỉ cách nhà tôi vườn người bác ruột kế bên.Theo kể lại, nơi đây
trước kia là bãi chiến trường giữa Trang Hét và lính Tây. Trang Hét là
tên hai ông Trang và ông Hét được linh mục Đậu Quang Lĩnh vốn người làng
Yên Phú, lúc đó đang đứng đầu một tổ chức kháng chiến chống thực dân
Pháp từ miền nam phái về quê ngài để vận động những nhà giàu đóng góp
tiền của nhằm việc mua vũ khí. Chẳng may, khi vừa đến ở trong nhà ông
Bát Ẩm thì bị lộ tông tích và quân Pháp đến bao vây kêu gọi ra đầu thú.
Hai ông Trang Hét đáp trả bằng những tràng đạn. Cuộc giao tranh rất dữ
dội khiến quân Pháp chết và bị thương rất nhiêù (Cha tôi nói nghe rất
nhiều tiếng la hét rên rỉ của thương binh Pháp lúc họ được đưa xuống tàu
thuyền đang cặp bến trước nhà tôị), mà vẫn không diệt được Trang Hét;
Pháp đổi chiến thuật ,cho người bò vào đốt nhà. Khi tiếng súng yên,
người ta thấy xác hai người cháy đen trong tư thế chỉa súng vào đầu
nhaụ.
Cha
tôi xuôi ngược trên nước sông La với chiếc thuyền gỗ chở thuê những
hàng hoá như khoai sắn, cam, bưởị. lúa. ngô tùy theo mùa. Cũng đầy nguy
hiểm.Có lần anh em tôi được đi theo thuyền và tưởng đã chết trôi mất xác
khi bị tàu bay Pháp bắn xuống thuyền ( may mắn bỏ thuyền bơi lên bờ kịp
và chui trốn giữa những hàng... khoai lang). Có lẽ do một phần anh em
tôi còn quá nhỏ, phần bởi bận việc mưu sinh, hay vì lý do nào khác, cha
tôi không bày tỏ tâm sự với con cái, nhưng đôi lúc qua chén rượu, ông đã
để lộ nỗi tiếc nuối về một quá khứ nho phong nào đó ...
Còn
anh em chúng tôi, trường làng không có, phải băng qua đồng ruộng hoang
vắng, qua nghĩa trang rờn rợn đến trường xã cách xa hàng cây số, dưới
lúc mưa phùn gió Bấc, lúc ánh sao đêm, và ngồi học với ghế bàn xập xệ
bên ngọn đèn dầu hiu hắt của ai nấy mang theo; sinh hoạt tuổi thơ là
"tranh thủ" đào hầm trốn bom dưới gốc cây các quanh vườn ("các", tên một
loại cây cao to, có trái lấy hột để làm dầu gì đó mà nay tôi cũng không
còn nhớ), là "chuyên ngành" hát múa "Ai yêu bác Hồ bằng các em nhi
đồng; Dân Liên Xô trên cánh đồng hoa; Mặt Trời Đông..; Kết Đoàn ...". Có
lần trong giờ khoa học, vào lúc tờ mờ sáng, thầy giáo bảo cả lớp ra
ngoài sân kiếm mỗi đứa hai cây que làm thành đôi đũa, rồi theo thầy đi
ra đồng bắt vi trùng vưà do tàu bay Pháp thả xuống lúa đêm qua; với kết
quả "đạt chỉ tiêu" là tiếng nhao nhao "con nỏ chộ chi mô cả" (con không
thấy gì cả) của bầy học trò. .
Tàu
bay Pháp ngày càng bắn phá nhiều hơn xuống những làng trên, xóm dưới và
phía bên kia sông. Thỉnh thoảng lại có xác người chết trương sình trôi
lềnh bềnh ngang qua, hay tấp vào bãi cát trước nhà tôi. Chị Thái con dì
Đức trên chuyến đò về chợ ngang qua sông bị bắn chết, còn may thuyền
không chìm để người nhà còn đem xác chị ấy về trên cái võng ngập máu.
Chú Nam con ông bà Thông Bình thì mất xác trên đường dân công tận chiến
trường Điện Biên Phủ.
Người
ta đang bàn tinh chuyện dân làng phải tản cư thì tự nhiên vắng hẳn
tiếng tàu bay. Tin chiến thắng Điện Biên được loan truyền. Chiến tranh
chấm dứt, chúng tôi đươc đi học ban ngày, được tự do thả diều, và tha hồ
vật nhau ngoài bãi cát có cây đa và cây ngô đồng .
Niềm
vui đất nước hết chiến tranh đến chưa được bao lâu thì thấp thoáng
không khí bất an. Bộ độ kéo về làng và chia từng nhóm dăm ba người đến ở
trong hầu hết nhà dân. Ngoài đường xuất hiện những băng vải ghi "Thi
Đua Phát Động Phong Trào Cải Cách Ruộng Đất". Đám nhi đồng chúng tôi
liên tục tập nhảy "Kết Đoàn" và"Dân Liên Xô" để trình diễn trên sân khấu
dựng ngòai trời mà từ trước đến giờ chưa hề có.
Làng
Yên Phú nay đang đang diễn ra những điều mới lạ khác. Bà Cu Ước trong
đám nghèo nhất làng khoe với mẹ tôi, rằng bà ta cùng một số người nữa
đang được mời lên xã học tập đấu tố, và bà ta sẽ được chia phần "qủa
thực" (tài sản tịch thu của địa chủ). Mẹ tôi dặn anh em tôi khi ăn cơm
không được nhắc đến tiếng "cá , thịt, bò, gà, lợn" mà phải gọi bằng tên
rau này dưa kia ; trong bữa ăn, mặc dầu đã kiểm soát kỹ các cữa ngõ đã
được đóng kín, thỉnh thoảng ông tôi buông chén đũa đi mở hé cửa quan sát
bên ngoài. Những cuộc thăm viếng chuyện trò giữa người lớn với nhau nay
không còn thoải mái vui cười như trước, mà trong vội vả xầm xì âu lo
...
Tin
những người quen và không quen đã bị bắt bị đấu tố dồn dập từ những
làng khác. Tin Dì Bang trong Hà Tĩnh vừa chết trong tù sau trận đấu tố
càng khiến mẹ tôi nhất quyết không nghe theo tiếng loa ra rả kêu đi xem
đấu tố. Đã 50 năm rồi mà tôi vẫn còn nhớ rõ ánh mắt hãi hùng của mẹ tôi
khi bị du kích đến nhà dọa nạt bắt mẹ và tôi lúc đó đang co ro bên bếp
lửa, đi xem đấu tố ông Phó Tư, ông Lý Thưởng.. (Sau khi đấu tố ông Lý
Thưởng khá lâu, hỏi hoài phần "quả thực" mà không được chia, bà Cu Ước
đến phàn nàn với mẹ tôi, và tỏ ra hối hận đã nghe theo lời cán bộ tố cáo
ông Lý Thưởng những chuyện không hề có).
Lệnh
ban ra nghiêm cấm chúng tôi không được chơi với con nhà địa chủ nữa.
Anh em thằng Long con ông bà Tổng Thái trắng trẻo béo tốt hôm nào nay áo
quần lếch thếch mặt mày xanh xao lem luốc, treo trước ngực thùng kẹo
gừng đi cùng làng chẳng mấy ai dám bất chấp lệnh cấm mua giúp anh em nó
vài cục... Bọn tôi mỗi lần thấy anh em thằng Long cũng không dám lại gần
vì sợ bị báo cáo lẫn nhau.
*
Viết
để tạ ơn ai, mà tôi cứ dông dài về tôi, về làng tôi ở tít mãi xa xăm
"chốn vạc bay" nào đó. Thực ra, có lần mò trở về như thế tôi mới nhận rõ
hơn được công ơn người đã đưa anh em tôi thoát khỏi phần đất tổ tiên
xưa, nay bạc phước lọt vào tay bầy qủy dữ đang ra công biến thành địa
ngục, và sau này là công ơn trời bể người và đất Miền Nam đã cưu mang
dạy dỗ chúng tôi thành người .
Xin
tạ ơn chuyến đò bà Phương đêm khuya đã lén lút chở gia đình tôi trong
nỗi ngậm ngùi ly hương trốn khỏi làng Yên Phú tang thương để tìm đường
xuôi Nam.
Tạ
ơn con Vện nhà bác tôi bên cạnh đêm đêm nằm ngoài thềm, hôm ấy nó đã
không sủa đánh thức mấy người bộ đội ở trong nhà bác khi sáu người lớn
bé chúng tôi tay xách tay mang, lục đục ra khỏi nhà dưới bóng trăng chập
chờn bởi gió đong đưa cành lá.
Tạ ơn dòng nước sông La đã đưa êm ả thuyền đi.
Tạ ơn đêm Quảng Bình, người đã chia bớt phần khoai lang và cho mượn nong nia làm giường chiếu qua đêm.
Tạ ơn chiếc cầu Vĩ Tuyến đã đưa ta sang được bến bờ Tự Do.
Nói sao cho đủ lời tạ ơn người, tạ ơn đời .
Thôi thì, nhân Mùa Lễ Tạ Ơn, xin mượn lời
"Thank You America, Thank You The World",
Và nhất là,
Tạ
Ơn Người Miền Nam, Đất Trời Miền Nam Nước Việt đã cưu mang và giáo dục
anh em tôi thành người đúng nghĩa và hưởng đầy đủ quyền của một con
người .
Chương Khuê
Mùa Tạ Ơn
