Trọng Thành - RFI - Quốc hội Việt Nam đang nhóm họp (từ 21/10 đến 30/11/2013) và sẽ thảo luận về dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992. Hiến pháp sửa đổi, được đưa ra góp ý từ tháng 1/2013, theo dự kiến, sẽ được thông qua trong kỳ họp này.
Theo quan điểm của cơ quan tiếp thu ý kiến đóng góp, bản dự thảo đã thể hiện được nguyện vọng của đông đảo người Việt Nam. Ngược lại, nhiều người quan tâm ví quá trình lấy ý kiến cho dự thảo sửa đổi Hiến pháp là "đầu voi đuôi chuột", ý kiến đóng góp rất nhiều và đã có nhiều phương án được đưa ra trong các dự thảo trước, thể hiện một sự tiếp thu nhất định, nhưng kết cục bản dự thảo sẽ được trình ra Quốc hội lại gần như trở về xuất phát điểm. Sáng 18/11 tới Quốc hội Việt Nam sẽ thảo luận toàn thể lần cuối về « chỉnh lý dự thảo Hiến pháp 1992 » và sáng 28/11, biểu quyết dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.
Từ Sài Gòn, Luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Phó chủ nhiệm văn phòng Quốc hội, trả lời RFI.
RFI : Xin chào Luật sư Trần Quốc Thuận, thưa Luật sư về việc sửa đổi Hiến pháp hiện nay, đang chuẩn bị được thảo luận tại Quốc hội Việt Nam và dự kiến sẽ được thông qua, nhiều người thất vọng, vì bản dự thảo cuối cùng sẽ trình ra Quốc hội gần như vẫn giữ nguyên, khác với các hứa hẹn sẽ tiếp thu. Xin Luật sư cho biết nhận định của Luật sư.
LS Trần Quốc Thuận : Sửa đổi Hiến pháp được đặt ra từ Hội nghị trung ương đảng lần thứ 2, đã định một số khu vực để sửa chữa, rồi sau đó các Hội nghị trung ương tiếp theo, trung ương 5, rồi trung ương 8 vừa qua. Mà thực tế là, theo quan điểm của đảng Cộng sản, thì Hiến pháp là thể chế hóa Cương lĩnh của Đại hội đảng lần thứ 11 (2011). Như vậy, có thể nói là, họ viết lại Cương lĩnh đó trong Hiến pháp, với văn chương pháp luật, với hệ thống pháp luật, bằng pháp luật. Đúng là như vậy, chứ không có gì khác.
Qua nhiều lần phát biểu, trong bộ phận soạn thảo, cũng như nhiều ý kiến, rồi đặc biệt là "Kiến nghị 72" và kiến nghị của một số đoàn thể Công giáo, thì những người đầu tiên họ cũng thấy là có cơ sở, cho nên họ cũng tiếp thu. Có nghĩa là Ban soạn thảo Hiến pháp, Hội đồng sửa đổi Hiến pháp cũng tiếp thu một số ý, rồi đưa đi, đưa lại.
Nhưng sau đó, họ rà lại trong Hội nghị trung ương 8 (đầu tháng 10/2013), thì họ đặt vấn đề là : (Hiến pháp) đã là thể chế hóa Cương lĩnh của Đại hội đảng lần thứ 11, thì cơ bản không được làm cái gì khác. Cho nên, bây giờ, thực sự là cái (dự thảo) Hiến pháp mà đưa ra cho Quốc hội thông qua thì đó là gần như là bê nguyên văn của Cương lĩnh của Đại hội đảng 11 vừa qua. Thì đó là một thực tế của pháp luật Việt Nam.
Còn đối với Quốc hội, thì vừa qua có kiến nghị đề nghị hoãn lại để góp ý, thì tôi cũng trả lời một số báo đài là : Quốc hội Việt Nam bây giờ 92,26% là đảng viên, cho nên khả năng để mà sửa đổi cái gì cũng là khó khăn. Vừa qua có nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường, ông Đặng Hùng Võ, cũng nói rằng có những cái trình ra trước Quốc hội mà bây giờ bỏ đi mà cũng không báo cho Quốc hội biết. Ví dụ như « quyền sử dụng đất », trước đây trong dự thảo ghi là quyền sử dụng đất là « quyền tài sản », thì bây giờ bỏ chữ « quyền tài sản » đi, mà cũng không báo với Quốc hội. Cho nên, đó cũng là một cái điều cũng hơi buồn cười. Theo nguyên tắc, những gì đã báo cho Quốc hội, thì khi rút đi, thì phải báo lại và phải nêu lý do, nhưng bây giờ họ cứ âm thầm rút đi. Cái đó cũng là một cái điều… Quốc hội Việt Nam họ cũng phải làm theo những điều Đảng đã quyết hết rồi. Trong một "xã hội toàn trị", thì đó là điều mình cũng khó hiểu, mà cũng dễ hiểu.
RFI : Thưa ông, riêng trong Cương lĩnh Đại hội 11 (đầu 2011), có những thay đổi khá là quan trọng liên quan đến vấn đề « chế độ sở hữu tư liệu sản xuất » (bỏ nguyên tắc công hữu tư liệu sản xuất). Mà hiện nay, có nhiều ý kiến cho rằng dự thảo Hiến pháp là một bước lùi so với Cương lĩnh này. Về điều này, ông có theo dõi không ?
LS Trần Quốc Thuận : Tôi có theo dõi sát. Rõ ràng thì cũng có những cái trong Nghị quyết Đại hội đảng lần thứ 11 thì cũng có những mặt có những tiến bộ, về cái sở hữu tư liệu sản xuất, rồi về chỗ nền kinh tế có chủ đạo hay không có chủ đạo. Thì đó là vấn đề cũng có tranh luận. Nhưng mà trong cái Cương lĩnh, có thể nói là viết « cứng hơn », viết theo tinh thần của "Tuyên ngôn đảng Cộng sản" 1848 trước đây. Cho nên bây giờ là họ cũng trở lại với cái đó. Cũng có người nói là theo khuynh hướng này theo khuynh hướng kia (trong dự thảo Hiến pháp trước – ndr), thì đó cũng là điều họ cảm giác « giật mình », họ viết lại. Đó là cái điều mà người ta đánh giá là « thụt lùi », thì đó cũng đúng. Như một số báo trong nước có đăng, là dự thảo Hiến pháp vẫn chung chung, không có gì cụ thể, thì đó cũng là điều đáng tiếc.
RFI : Có ý kiến của Luật sư Trần Vũ Hải về vấn đề này.
LS Trần Quốc Thuận : Luật sư Trần Vũ Hải cũng có viết liên tục ba bài liền. Mà bài của ông Đặng Hùng Võ, tôi cho rằng viết cũng sâu sắc hơn. Ông Trần Vũ Hải cũng có so sánh về một số vấn đề. Thì đấy, người ta cũng thấy, người ta cũng có tiếng nói công khai. Vấn đề quan trọng là (giới lãnh đạo) có tiếp thu hay không tiếp thu. Có cái điều mà cả Luật sư Trương Trọng Nghĩa, đại biểu Quốc hội, của đoàn thành phố Hồ Chí Minh cũng nói, đây là thời cơ để đưa đất nước này trở thành hùng cường, dân chủ, để ngang hàng với các nước khác. Đấy cũng là một cách để kêu gọi các đại biểu Quốc hội phải làm việc…
Cũng có những đại biểu Quốc hội họ cũng tỉnh, họ cũng đặt vấn đề, nhưng mà rõ ràng là không phải là những ý kiến đó được lắng nghe. Gần đây báo đăng một phát biểu của nữ đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm, phó Bí thư thành phố Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng nhân dân, dùng một chữ hơi nặng là « chúng ta đang mê ngủ », chúng ta đánh giá như thế này, thế khác mà không nhìn thấy thực trạng xã hội. Những người đó là có cương vị, là cán bộ cao cấp đương chức của đảng và Nhà nước. Họ cũng thấy vấn đề, nhưng mà những người có thực quyền hơn, thì họ vẫn như vậy, thì không biết là nó sẽ đi vào hướng nào ? Nếu mà những người kia (giới cầm quyền ở cấp cao nhất) họ kiên trì giữ cái đó, thì cũng là điều đáng buồn cho đất nước Việt Nam.
RFI : Nói như ông, thì trong chuyện này, chế độ chính trị ở Việt Nam không hẳn đã là "toàn trị", vì Cương lĩnh của đảng Cộng sản thì có những tiến bộ nhất định, còn Quốc hội khi hành xử cụ thể, thì lại có bước thụt lùi. Có thể nói là có một sự mâu thuẫn ở bên trong cách nhìn nhận của bản thân những người lãnh đạo của đảng Cộng sản, đúng không ông ?
LS Trần Quốc Thuận : Phải nói rằng, trong Đại hội đảng (thứ 11) vừa qua, có Cương lĩnh của đảng và Nghị quyết của Đại hội, có hai văn bản như vậy. Thì Nghị quyết thì có một số điểm tiến bộ hơn, còn cái Cương lĩnh, người ta bảo là không có gì thay đổi theo Cương lĩnh trước kia. Cương lĩnh mang dáng dấp của thời bao cấp trước kia. Cho nên người ta nói là Cương lĩnh ("ngu dân" ?), nhưng bây giờ người ta viết Hiến pháp theo Cương lĩnh, chứ không phải theo Nghị quyết. Đúng ra là phải viết theo Nghị quyết. Thôi chuyện này là như vậy.
Nhưng mà chuyện tiến bộ đó, người ta cũng bảo là xuất phát từ trong Đại hội (lần thứ 11), có một số đại biểu đứng lên nói, cuối cùng Đại hội biểu quyết theo hướng tích cực hơn. Thì bây giờ họ quay ngược lại họ làm theo Cương lĩnh. Tôi cho rằng đó là cái điều rất không bình thường, nhưng cũng là bình thường ở Việt Nam. Nói một đằng làm một nẻo.
RFI : Thực ra ở đây, ở đây cái không bình thường như ông nói, nhìn từ bên ngoài, thì có thể nói là « nói một đằng làm một nẻo », nhưng nếu nhìn bên trong, thì có một sự phân hóa và sự tranh đấu giữa các cách nhìn khác nhau về đường đi tiếp theo của đảng Cộng sản và đồng thời là cái định hướng mà đảng Cộng sản muốn đưa xã hội Việt Nam theo, có đúng không ạ ?
LS Trần Quốc Thuận : Đúng, rõ ràng là Ban chấp hành trung ương đảng thông qua (các) nghị quyết lần này, thì rõ ràng có các ý kiến khác nhau, mà người ta gọi là vi phạm nguyên tắc lớn, tức là « tập trung dân chủ », mà đảng người ta cho rằng đó là « sợi chỉ đỏ xuyên suốt ». Ví dụ như Hội nghị trung ương 4 đặt vấn đề đấu tranh chống tham nhũng tiêu cực, thoái hóa, biến chất, thì qua Trung ương 6, thì rõ ràng là người ta phủ định cái đó hết. Bỏ phiếu chẳng ai bị kỷ luật này khác. Thì đó cũng là một điều trái ngược lại, mặc dù Bộ chính trị đã đề ra. Qua Trung ương 7, bầu cử vào Bộ chính trị cũng hoàn toàn không trúng, không đúng theo định hướng, tức không tập trung, mặc dầu Bộ chính trị giới thiệu người này, người ta bầu qua người khác. Đó cũng là một dấu hiệu… Có người cho là một dấu hiệu tiêu cực, có người nói là tích cực, phải phát huy.
Nhưng mà bây giờ, rõ ràng qua các tài liệu, thông tin tôi nắm được, thì rõ ràng chi phối của Trung Quốc rất là lớn. Bên Trung Quốc họ khuyên Việt Nam không nên có thay đổi, phải giữ vững định hướng…, không được bị ảnh hưởng Phương Tây. Và sửa Hiến pháp thì coi chừng dẫn đến biến động xã hội. Rồi vừa qua, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường qua cũng ký, ra cái "Thông báo chung" mà người ta cũng thấy là triển khai cùng lúc ba công việc, tạm gọi là ba «cái gói » : Dự án trên bộ, trên biển và vấn đề tiền tệ. Dấu hiệu lệ thuộc Trung Quốc thì thấy rõ. Bởi vì kinh tế Việt Nam đang suy sụp, tiền bạc thì thiếu, thâm thủng, rồi là các công ty lớn, như là Vinashin, Vinalines, rồi bây giờ tới điện lực Việt Nam… Nâng tầm thì tiền ở đâu ?
Người ta đặt vấn đề, có phải là bây giờ phải dựa vào nước này kia, thì dựa dĩ nhiên là bị chi phối bởi đường lối. Kinh tế và chính trị bao giờ cũng quyện vào nhau và định hướng. Người ta nghĩ như thế, còn bằng chứng cụ thể thì qua hiện tượng ấy, người ta nghĩ đến chuyện đó thôi. Chứ còn bây giờ Việt Nam có độc lập thật sự ngang bằng với Trung Quốc không, thì đó là một câu hỏi mà nhân sĩ trí thức Việt Nam đã lên tiếng nhiều lần rồi.
RFI : Thưa ông, trước khi kết thúc cuộc phỏng vấn hôm nay, ông có chia sẻ thêm suy nghĩ gì với công chúng về vấn đề này, về dự thảo Hiến pháp, cũng như hoạt động của Quốc hội trong việc xây dựng dự thảo Hiến pháp ?
LS Trần Quốc Thuận : Thường cái dễ nhất là lời khuyên, lời nói. Nhưng rõ ràng là trong Quốc hội người ta nhìn thấy, nhưng người có quyền họ lại cương quyết… họ sợ bị, có một dấu hiệu gì sợ bị lung lay. Có người cho là một bước lùi trong Đổi mới. Cái mà người ta khao khát rất nhiều lần là trong Đảng có khi người ta cũng nhìn thấy, nhưng khi triển khai người ta lại bịt lại, không triển khai. Như Nghị quyết Đại hội đảng lần thứ 10 (tháng 4/2006) có ghi rằng, « cải cách kinh tế đồng thời với cải cách hệ thống chính trị », tức là cải cách tổ chức. Rồi đến Đại hội 11, thì «cải cách kinh tế đồng thời với cải cách chính trị ».
Nhưng mà tôi theo dõi, chưa thấy có một Hội nghị trung ương nào bàn về cải cách chính trị. Trong các hội nghị, gặp mặt cán bộ cao cấp, chúng tôi đã từng phát biểu trước những người đương chức đương quyền hiện nay, trong thời gian vừa qua. Ở Việt Nam, đó là đòi hỏi bức thiết. Còn bây giờ, ở trong Đảng, người ta cảm giác là có một sự phân hóa, lúc bên này thắng, lúc bên kia thắng.
Cho nên cái mà Nhân dân quan tâm hàng đầu ở Việt Nam bây giờ chính là đấu tranh chống tham nhũng, vấn đề dân chủ, và vấn đề ảnh hưởng của Trung Quốc. Phải đi theo ba công việc này cùng một lúc. Mà hiện bây giờ, về đấu tranh cho dân chủ thì sửa đổi Hiến pháp là một bước lùi rồi. Rồi cái chuyện với Trung Quốc, thì bây giờ… không phải như cái không khí trước đây. Rồi chống tham nhũng, bây giờ rõ ràng cũng là một bước lùi. Bao nhiêu cuộc thanh tra, thì cũng chưa tìm ra một cái gì khác.
Còn bây giờ, người ta nói y đức thế này, thế kia, trong khi xã hội đang xuống cấp. Chống tham nhũng, có người cho rằng, phải chăng, đưa ồn ào cái vụ giải phẫu thẩm mỹ « Cát tường » (vụ bác sĩ ném xác bệnh nhân xuống sông Hồng - Hà Nội) lên để làm đánh lạc hướng cái không khí chống tham nhũng, đánh lạc hướng về vấn đề kinh tế đang suy sụp, xã hội đang xuống cấp không ? Đó cũng là một kiểu làm chính trị ! Đó là một nỗi buồn. Hiện nay điều người ta muốn là đẩy cùng một lúc ba vấn đề lớn : Chống tham nhũng, Dân chủ và ngăn chặn ảnh hưởng chi phối của Phương Bắc.
Xin chân thành cảm ơn Luật sư Trần Quốc Thuận.
http://www.viet.rfi.fr/viet-nam/20131027-viet-nam-sua-doi-hien-phap-nhu-hien-nay-la-mot-buoc-lui-cua-doi-moi
